Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleneşelendiren bir düzen bileğildir. Dostluk, toplum içre insanoğluın gerçekten nasıl davrandıklarını bileğil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak sinein vardır. Türe değeri zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene katmak, sosyal dirimın gerçekleşmesini uydurmak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin mukabilsına akseptans edilmesi ve uyulması gereken, kesinkes güzel kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle toplum içre insanoğluın hareket ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her gün mümkündür. “İşte dostluk, insanoğlu davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir cümle, bir bütündür.” İnsan-insanoğlu, insanoğlu-huy ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru sinein evrensel ilkelerle güvence şeşna alınmasıdır. Dostluk, âdemiyet seviyesi sinein göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birşunca düşünce ortaya atılıtır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, toplum sözleşmesi, huy ve insanoğlu olarak belirten ufuklerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun partner iyiliğini uydurmak maksadıyla konulmuş olan ve hep gücüyle desteklenen kaide, doğruluk ve kanunların bütünüdür. Henüz yaygın bir teşhismıyla dostluk, adalete yönelmiş sosyal yaşlakin düzenidir. Dostluk Lügat Medlulı Dostluk kelimesi Arapça “doğruluk” kökünden gelir ve doğruluk kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “doğruluk” kelimesinin çoğheybetli “ah’kak”tır. Türk Tat alma organı Kurumu’na için dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” manaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet manaında da kullanılır. Uygulayım Medlulı Dostluk dönemden döneme değiştiği sinein hala doyurucu bir teşhism örgülamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok akseptans edilen teşhismı ise: “Belli bir zamanda makul bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) bağlamlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi içre bel kemiği olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri husus alan kısmına Özel Dostluk, eşhas ile mutluluk yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Dostluk, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna mukabele Temel Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku hep hukukunun mebdelıca madun dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku diğer toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mutluluk tarafından güvenceye alınmış ve cebri yapmış oldurımlara mevla olmasıdır. Dostluk kuralları insanoğlu davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun valör yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde benzeri nitelikteki cemi durumlarda uygulanması esenlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk alanında yapmış oldurım hep gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek sinein kullanılır. Dostluk düzenini esenlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları karışmak sinein kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapis ve kazanç cezaları; esas hukukunda siyasetten men, kelepir yama; algı hukukunda algı ve kaçıntıçılık cezaları kabil muaddel dostluk dallarında muaddel yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; bilinçi bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek yahut siyasal ufukleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan dostluk, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş sosyal bir yaşlakin düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulama yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun sosyal dirimı düzenleyip insanoğluın barış ve asayiş içre bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Tatbikî Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Mukabillanması) Hukukun uygulama amacını, sosyal gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile toplum içre canlı insanoğluın, birbirleri ile rekzetmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanın örgüsından kaynaklanan gereksinimlerinı mukabillamaya çalışır. Dostluk bu fonksiyonu ile tevellüt, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir dostluk düzeni dirimın bel kemiği gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın katıksız örgüsına ve bundan müterakki mevrut ihtiyaçlarına usturuplu cereyan etmek zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, soylu erki gerçeklere bile bağlıdır; soylu erki gereksemelara uymalı ve onları mukabillamalıdır. 3. Türe Dostluk bu fonksiyonu ile makul bir düzenleme şeşna aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak başlıca kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En endamsız teşhismıyla doğruluk, “bir denklik düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) cereyan etmek üzere dü muaddel anlamda kullanılır. Türe esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet manaında ferdî bir özelliği deyimler. Isim her gün haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni bildirmek yolunda daima ve bileğkonumez bir çaba gösterir. İşte bu hareket ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk konseptı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği münasebet biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk alanında hukuki valör olarak nutuk konusu olan doğruluk bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Sosyete sineindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini sineeren kurallar cemiü olarak dostluk, bu bileğerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve içmek durumunda bulunmuş olduğuna için, adaletin böylece, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında doğruluk acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü doğruluk konseptı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün dostluk sistemine ve sistemlerine hükümran bulunan, nesnel ve salt bir valör niteliğindeki adalettir. Dostluk bir toplum düzenini sineerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lüzumlu bulunan düzeni gözetmek, gerekse onu bileğkonutirmeyi meşrulaştırmak sinein her gün adalete mebdevurulur. Nesnel ve yasa üstü doğruluk hukukta mukabilmıza yerleşmiş dostluk düzenlerinin asli örneği, olması gereken dostluk manaında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan dostluk düzenlerinin kendisine usturuplu olup olmadığı açısından bir valör ve yorum ölçüsü olabilir. Yine bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve zararlı mukabillıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon abra içre olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Uygun olarak bütün dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal yaşlakin uyacak, hem bile bu sosyal dirimın barış içre sürebilmesi sinein bir düzen görünümünü esenlamaya çalışacaktır.
